વદ્દી – યંત્રવત્ ૧૦ મૂકીએ છીએ..

• બચપણમાં શાળામાં હોઇએ ત્યારથી બાદબાકીની પ્રક્રિયા યંત્રવત્ કરાવવામાં આવે છે.
• નાની સંખ્યામાંથી મોટી સંખ્યા બાદ ન થાય એટલે આપણે બધા યંત્રવત બાજુના અંક ઉપરથી વદ્દી ૧૦ લઇએ છીએ.
• આપણને પ્રશ્ન થવો જોઇએ કે, દરેક વખતે વદ્દી ૧૦ જ કેમ લેવામાં આવે છે ?
• વદ્દી ૧૦ નું શું રહસ્ય છે?
• 723456 માંથી 589657 બાદ કરવાનો એક દાખલો ગણીને તેના આધારે ૧૦ ની વદ્દીનું રહસ્ય સમજવા પ્રયત્ન કરીએ.

 

વદ્દી		10	10	10	10
	6	1	2	3	4	10
minus	7	2	3	4	5	6
	5	8	9	6	5	7
Ans.	1	3	3	7	9	9

 

• એકમના અંક ૬(છ) માંથી ૭(સાત) ન જાય

• માટે તરત ડાબી બાજુના દશકમાં આવેલા ૫ (પાંચ) ઉપરથી ૧૦ ઉછીના લઇ એકમના અંક ૬ ઉપર મૂક્યા.

• દશકમાં આવેલા પ (પાંચ) ચેકીને તેની ઉપર ૪ (ચાર)લખ્યા.

• હવે, એકમના ૧૬ (૧૦+૬) માંથી ૭ બાદ કરી નીચે ૯ લખ્યા.
  

  હવે, દશકમાંના ૪ માંથી પ (પાંચ) બાદ ન થાય.

• માટે તરત ડાબી બાજુના શતકમાં આવેલા ૪ ઉપરથી ૧૦ ઉછીના લઇ દશકના અંક ૪ ઉપર મૂક્યા.

• શતકમાં આવેલા ૪ ચેકીને તેની ઉપર ૩ લખ્યા.

• હવે, દશકના ૧૪ (૧૦+૪) માંથી ૫ બાદ કરી નીચે ૯ લખ્યા.

• હવે, શતકના અંક ૩ માંથી ૬ ન જાય

• માટે તરત ડાબી બાજુના હજારમાં આવેલા ૩ ઉપરથી ૧૦ ઉછીના લઇ શતકના અંક ૩ ઉપર મૂક્યા.

• હજારમાં આવેલા ૩ ચેકીને તેની ઉપર ૨ (બે) લખ્યા.

• હવે, શતકના ૧૩ (૧૦

  +૩) માંથી ૬ બાદ કરી નીચે ૭ લખ્યા.
  

• હવે, હજારના અંક ૨ માંથી ૯ ન જાય માટે

• તરત ડાબી બાજુના લાખમાં આવેલા દશ હજારના ૨ ઉપરથી ૧૦ ઉછીના લઇ હજારના અંક ૨ ઉપર મૂક્યા.

• આ રીતે આપણે દશહજાર, લાખ, દશલાખ બધા અંકો વિષે બાદબાકી કરીએ છીઅે.

• વદ્દી ૧૦ નું શું રહસ્ય છે?

  શતકમાં આવેલા ૪ ની સ્થાન કિંમત ૪૦૦ થાય.વદ્દી તરીકે ૧૦ ની પાછળનો આ રહ્યો તાર્કીક અને ગાણિતીક ખુલાસો.

  એકમના અંક ૬(છ) માંથી ૭(સાત) ન જાય

• માટે તરત ડાબી બાજુના દશકમાં આવેલા ૫ (પાંચ) ઉપરથી ૧૦ ઉછીના લઇ એકમના અંક ૬ ઉપર મૂક્યા.

• દશકમાં આવેલા પ (પાંચ) ચેકીને તેની ઉપર ૪ (ચાર)લખ્યા.

• દશકમાં આવેલા પ (પાંચ) ની સ્થાન કિંમત ૫૦ થાય.

• દશકમાં આવેલા આ ૫૦ ના પ્રથામ આપણે બે ભાગ પાડીએ
  (૧) ૪૦, અને (ર) ૧૦.

• આ બે ભાગમાંથી એક ભાગ ૧૦ ને એકમ ઉપર વદ્દી તરીકે મૂક્યા.

• બીજો ભાગ ૪૦ બાકી રહ્યો. જેને દશકમાં આવેલા ૫ (પાંચ) ચેકીને, બીજા શબ્દોમાં એક ઘટાડીને, ૪ તરીકે મૂક્યા છે.

• દશકમાં મૂકેલા તે ૪ ની સ્થાન કિંમત ૪૦ થઇ.

• આમ, વદ્દી લીધા પછી પણ આપણે દશકમાં આવેલા ૫ (પાંચ) (જેની સ્થાનકિંમત ૫૦ થાય) તેના બે ભાગ પાડ્યા હતા. (૧)૪૦, અને (૨) ૧૦ જળવાઇ રહ્યા છે.

• હવે, દશકના સ્થાનમાંંઆવેલા ૪ માંથી પ (પાંચ) બાદ ન થાય.

• માટે તરત ડાબી બાજુના શતકમાં આવેલા ૪ ઉપરથી ૧૦ ઉછીના લઇ દશકના અંક ૪ની ઉપર લખ્યા – મૂક્યા.

• શતકમાં આવેલા ૪ ચેકીને તેની ઉપર ૩ લખ્યા.

• હવે, દશકના ૧૪ (૧૦+૪) માંથી ૫ બાદ કરી નીચે ૯ લખ્યા.

• આપણે શતકમાં આવેલા આ ૪૦૦ ના બે ભાગ પાડીએ
  (૧) ૩૦૦, અને (ર) ૧૦૦.

• દશકમાં જે કોઇ સંખ્યા હોય તેની સ્થાન કિંમત મેળવવા તે અંક ઉપર એક મીંડુ ચઢાવીએ છીએ.

• (૧) ૩૦૦, અને (ર) ૧૦૦ આ બે ભાગમાંથી એક ભાગ ૧૦૦ ને દશક ઉપર વદ્દી ૧૦ તરીકે મૂક્યા.  કારણ કેેે, દશકમાં વદ્દી તરીકે આવેલા ૧૦ ની સ્થાન કિંમત મેળવવા ૧૦ ઉપર એક શૂન્ય ચઢાવીએ એટલે સ્થાનકિંમત ૧૦૦ મળે.  

• બીજો ભાગ ૩૦૦ બાકી રહ્યો. જેને શતકમાં માં આવેલા ૪ ચેકીને, બીજા શબ્દોમાં એક ઘટાડીને, ૩ તરીકે મૂક્યા છે. 

• શતકમાં મૂકેલા તે ૩ ની સ્થાન કિંમત ૩૦૦ થઇ.

• આમ, શતકનો અંક ૪ હતો એટલે તેની સ્થાન કિંમત ૪૦૦ હતી.  

• વદ્દી તરીકે ૧૦ને દશક ઉપર લઇ ગયા, તેની સ્થાન કિંમત ૧૦૦. વદ્દી લેતાં શતકના ૪ ચેકીને ૩ લખ્યા, એ ૩ ની સ્થાન કિંમત ૩૦૦.
  

• આમ, વદ્દી ૧૦ ને દશકના અંક ઉપર મૂકી છે. માટે તેની સ્થાન કિંમત (જે આંકડો (૧૦) હોય તેની ઉપર એક મીંડુ ચઢાવતા) ૧૦૦ થાય.

• એ જ રીતે વદ્દી ૧૦ ને શતકના અંક ઉપર મૂકીશું તો તેની સ્થાન કિંમત (જે આંકડો (૧૦)હોય તેની ઉપર બે મીંડા ચઢાવતા)૧૦૦૦ થાય. 

• એ જ રીતે વદ્દી ૧૦ ને હજારના અંક ઉપર મૂકીશું તો તેની સ્થાન કિંમત (જે આંકડો (૧૦) હોય તેની ઉપર ૩ મીંડા ચઢાવતા)૧૦૦૦૦ થાય.

• એ જ રીતે વદ્દી ૧૦ ને દશ હજારના અંક ઉપર મૂકીશું તો તેની સ્થાન કિંમત (જે આંકડો (૧૦) હોય તેની ઉપર ૪ મીંડા ચઢાવતા)૧૦૦૦૦૦ થાય.

• એટલે હંમેશા વદ્દી ૧૦ આવે. સ્થાન કિંમત જોતાં મૂળ રકમ પણ જળવાઇ રહે છે.

• દરેક કિસ્સામાં જે અંક ઉપરથી વદ્દી લેવામાં આવે તે અંકમાંથી એક ઓછો કરીને મૂળ અંકને ચેકીને તેની ઉપર એક ઘટાડીને અંક લખીએ.

• ચેકીને લેખેલા જે તે અંકની સ્થાન કિંમત અને તરત જમણી બાજુના અંક ઉપર વદ્દી ૧૦ તરીકે  મૂકેલા ૧૦ ની સ્થાન કિંમત એ બેનો સરવાળો કરીએ એટલે જે તે અંકની મૂળ કિંમત જળવાઇ રહે.  

• આ જ રીતે પછીની બાદબાકીની પ્રક્રિયા ચાલ્યા કરે છે. અને જ્યાંથી વદ્દી લેવામાં આવે તેમાં એક ઓછો કરીને તેની ઉપર લખીએ અને તરત જમણી બાજુના અંક ઉપર વદ્દી તરીકે ૧૦ મૂકીએ છીએ.

• વિચારો….

• બાદબાકી કરવાની પ્રક્રિયાને સરળ બનાવવા માટે જેણે સૌ પ્રથમ વખત વિચાર કર્યો હશે, તેની વિચારસરણીને ધન્યવાદ આપવા પડે એવી આ બાબત છે. 

ખુવારીની ખુમારી

ખુવારીની ખુમારી

• એક અતિધનાઢય માણસ હતો- મિલિયોનરમાં તેની ગણતરી થતી..

• તે લાસવેગાસ ગયો..જુગાર રમવા..

• તેની બધી જ સંપત્તિ તેણે દાવ પર લાગવી દીધી-

• જો એ હારી જાય તો, કડકો બાલુસ થઇ જાય,

• અને જીતી જાય તો, તેની સંપત્તિ બે ગણી થઇ જાય.

• એનો દાવ ખુલે ‘ને પરીણામ આવવાનું હતું ..

• એનો દાવ ઓપન કરવા પત્તા એણે જ ખોલવાના હતા !!

• ખોલતા પહેલાં થોડો વિચાર કર્યો..એકાદ મિનિટ વિચાર કરતો બેસી રહ્યો..

• સ્વસ્થ થઇ ગયો અને દાવ ઓપન કર્યો..

• તો, તે હારી ગયો હતો .. !!!

• પછી તે બે – એક મિનિટ શૂન્યમનસ્ક થઇ ગયો..!!

• પછી ઉભો થયો.. અને ચહેરા પર સ્મિત સાથે ચાલવા માંડયો.

• બીજા દિવસે પ્રેસ રીપોર્ટરોએ તેના ઘેર જઇને તેનો ઇન્ટર્વ્યુ લીધો.. ત્યારે પણ તે સ્વસ્થ હતો.

• પ્રેસ રીપોર્ટરોએ તેને પુછ્યુઃ-

• ‘‘દાવ ઓપન કર્યા પછી તમને કેવા વિચાર આવ્યા હતા ? અને આજે પણ તમે તદ્દન સ્વસ્થ છો !! હારી જવાનો રંજ તમને નથી થતો ? તમે તમારી અબજોની બધી જ સંપત્તિ ગુમાવી દીધી છે..તમે એક જ ક્ષણમાં સાવ ખુવાર થઇ ગયા … તમે કેવી રીતે સ્વસ્થ રહી શક્યા છો ?…બીજો હોય તો ગાંડો થઇ જાય… હારી ગયા પછી તમને કેવા વિચારો આવ્યા હતા…? ’’

• જવાબ આપ્યોઃ- ‘‘કે હારી ગયા પછી, બે – એક મિનીટ હું મૌન થઇ ગયો હતો અને એ ક્ષણોમાં મને જીવનનું નક્કર સત્ય હાથ લાગ્યું, તે જ ક્ષણે ગજબની સમજણ શક્તિનો અહેસાસ મને થયો.’’

• ‘‘અમને તેના વિષે કહેશો ?’’ પ્રેસ રીપોર્ટરોએ કહ્યું.

• ‘‘સાચુ વર્તમાન તો અત્યારની જે પળ છે તે જ છે. તે જ સત્ય છે. જે ગયું છે તે ભૂતકાળ છે..વીતી ગયેલું છે. અને જે આવવાનું છે તે ભવિષ્ય પણ કાલ્પનિક છે..

• એક રીતે તો ભવિષ્યકાળ જેટલું કાલ્પનિક છે, તેટલું જ કાલ્પનિક ભૂતકાળ પણ છે. ભવિષ્યકાળમાં કલ્પનાઓની શક્યતાઓ અ-માપ છે, અને

• ભૂતકાળની કલ્પનાઓ માત્ર એક અને એક જ છે જે મર્યાદિત છે, છતાં ય સ્વાર્થી મન ભૂતકાળની હકીકતને જુદી જુદી ફૂટપટ્ટીથી માપી પૃથ્થકરણ કરે કે, આમ થયું હોત તો આમ થયું હોત.. નહીં તો આમ તો થયું જ હોત..બસ, એક જ વાત નડી ગઇ..ભૂતકાળ પણ કાલ્પનાઓના ગગનમાં લઇ જાય છે..આમ તે પણ ભ્રમમાં જ પરીણમે છે.

• ભૂતકાળ અને ભવિષ્યકાળ બંને કાલ્પનિક જ છે – ભ્રમ છે. તે અસ્તિત્વ ધરાવતા નથી. બસ, સત્ય છે, તો કેવળ આ જ એક પળ !!’’ સત્ય કેવળ વર્તમાન જ છે. જે પળ અત્યારે જ છે..

• ‘‘સત્ય તો આ વર્તમાનની પળ જ છે. અને આ પળ જતી રહે, પછી તે પણ ભૂતકાળ બની જાય છે જે સત્ય નથી. વર્તમાન કે જે સત્ય છે.

• વર્તમાનની આ પળોમાં ફરી પાછી ભૂતકાળની પળોને શા માટે જીવવી અને પુનરાવર્તન કરવું ? ભૂત-ભવિષ્ય સાથે બાબતોને સાંકળીને નાહકનો દુઃખી શા માટે થઉં..

• એ દુઃખ પણ કાલ્પનિક જ છે. દુઃખનો અહેસાસ એ ભ્રમ માત્ર છે. શા માટે હું ભ્રમમાં જીવું ?

• બસ, આ સત્યનો મને બોધ હારી ગયો એ પછીની ક્ષણોમાં મને થઇ ગયો હતો..જે ગયું તે ગયું તેની પાછળ રડવાનો કોઇ અર્થ નથી… સંપત્તિ ગુમાવ્યા પછી મુડ ના ગુમાવવો, (અંડરલાઇન ઉપર ભાર મુકવામાં આવે)એ મહત્વનું છે…’’

• બસ, મોજમાં જ રહેવું..

• તે પછી વિચાર આવ્યો… કે, તે માણસે બે મિનિટમાં કેવું કેવું વિચારી નાંખ્યુ? કલ્પનાના ગગનોમાં વિહાર કરી આવ્યો, જુગાર પણ રમી લીધુ અને હારી પણ ગયો..

• બસ, બીજુ શું, વિચારોની યાત્રા – સ્વરૂપ શબ્દોનું

• ‘ને એક રચના થઇ…ખુવારીની ખુમારી…

લૂંટાઇ ગયો, તો ય કમાઇ ગયો,

એક ભાર ઝળુંબતો હતો,
હૃદયેથી હઠી ગયો,
ને, હૃદય હળવું ફૂલ થઇ ગયું !!

પરવા કોને હવે, અમીરોની ગરીબીની ?

માલામાલ થઇ ગયો– હું તો બે હિસાબ થઇ ગયો !!

તિમિર ને ઓજસ એક થઇ ગયાં,
ગણતરીના કાટલા બદલાઇ ગયાં !!
આઝાદ, આ દિલ ‘ને દિમાગ,

હું બે ફીકર થઇ ગયો– કોઇ ભાર જ ના રહ્યો !!
હું અમીર થઇ ગયો, દિલની અમીરીથી !!
પરવા કોને હવે, ખિસ્સામાં કોઇ ભાર જ ના રહ્યો !!

સ્વસ્થ હતો, સ્વસ્થ છુ – મારી ખુમારીથી !!

ગઇ ગુજરી પળ, એક ખ્યાલ માત્ર,

ભવિષ્યની કલ્પનાઓ પણ કપોળકલ્પિત,

સત્ય તો બસ આ એક જ પળ..
ન ભૂત ના ભવિષ્ય,
બસ સત્ ચિત અને આનંદની આ દરેક પળ

— પી. યુ. ઠક્કર

વટહુકમથી સરકારે દાખલ કરેલ આર્થિક રીતે પછાત વર્ગો માટેની અનામત નામ.હાઇકોર્ટે રદ કરી તે તો અપેક્ષિત જ હતુ ને? આ બાબતની ગંભીરતા કેટલી ?

જેની અયોગ્યતાની પાકી ખાતરી માત્ર વકીલો કે ન્યાયતંત્ર સાથે સંકળાયેલી વ્યક્તિઓને જ નહીં પણ ઓછુ ભણેલા કે, નહીં ભણેલા સહીત આખા સમાજને હતી, તેવી ગુજરાત સરકારે જાહેર કરેલી સરકારી નોકરીઓમાં અને શૈક્ષણિક સંસ્થાઓમાં આર્થિક રીતે પછાત વર્ગો માટેની ૧૦% અનામતની જોગવાઇ ( કે જેને જાહેર થતાં જ નામ.હાઇકોર્ટમાં પડકારવામાં આવી હતી) હાઇકોર્ટની એરણ ઉપર આખરી તબક્કે આવતાં નામ.ગુજરાત હાઇકોર્ટે EBC ની ૧૦ % જોગવાઇને ગેરબંધારણીય ઠરાવીને તા.૪-૦૮-૧૬ ના રોજ રદબાતલ ઠરાવી છે.

હાલમાં જ્યારે SC માટે ૭%, ST માટે ૧૫% અને SEBC માટે ૨૭% અનામતની જોગવાઇ અમલમાં છે જેની કુલ ટકાવારી ૪૯% છે. સુપ્રીમ કોર્ટે પ્રસ્થાપિત કરેલ સિધ્ધાંતો મુજબ કોઇ પણ સંજોગોમાં અનામત ૫૦% થી વધવી જોઇએ નહીં.  

બંધારણના અનુચ્છેદ ૩૬ થી ૫૧ માં નિશ્ચિત થયેલા રાજ્યનીતિના માર્ગદર્શક સિધ્ધાંતો (Directive Principles of State Policy) મુજબ રાજ્યએ તેમની નીતિ ભારતના સંવિધાનને અનુરૂપ ઘડવાની ફરજ છે. તે પૈકી અનુચ્છેદ ૩૭ મુજબ અલબત્ત મુજબ કોઇ ન્યાયાલયથી આ ભાગમાંની જોગવાઇઓનો અમલ ફરજીયાતપણે કરાવી શકાતો નથી. છતાં તેમાં દર્શાવેલા સિધ્ધાંતો દેશના રાજ્ય વહીવટમાં મૂળભુત છે અને કાયદા કરતી વખતે આ સિધ્ધાંતો લાગુ પાડવા તે રાજ્યની બંધારણીય ફરજ રહે એવી જોગવાઇ પણ અનુચ્છેદ ૩૬ માં છે.

સંવિધાનની આવી સ્પષ્ટ જોગવાઇઓ અમલમાં હોવા છતાં, એક રાજ્ય સરકાર કુલ અનામત ૫૦% કરતાં વધી જાય એ રીતે ૧૦% EBC ની જોગવાઇ કેવી રીતે કરી શકે? વટહુકમ પસાર કરીને આ તો શું, કોઇ પણ જોગવાઇ અમલમાં લાવવા માટે ગુજરાતના મંત્રીમંડળને બંધારણમાં અલબત્ત કાયદાકીય સત્તા છે. પરંતુ સર્વે કાયદાઓના મૂળ એવા સીધા જ ભારતના બંધારણને અસરકર્તા હોય તેવી ગંભીર બાબતો, અને તે પણ બંધારણે અનુચ્છેદ ૧૪,૧૫ અને ૧૬ થી આપેલા સમાનતાના મૂળભુત અધિકારની બાબતો આકર્ષાતી હોય તેના માટે વિધાનસભામાં ખરડો રજૂ કરીને રીતસરનો કાયદો બનાવીને, પર્યાપ્ત અને સંગીન વિચારણા કરવાને બદલે વટહુકમનો માર્ગ પસંદ કરવા માટે ખરેખર અ-સાધારણ અનિવાર્યતા હતી કે કેમ; ગુજરાતની હાઇકોર્ટે આ વટહુકમથી કરેલી જોગવાઇઓ ગેરબંધારણીય ઠરાવીને ફગાવી દીધી છે ત્યારે, સમાજના એકે એક જ્ઞાતિ-જાતિ-ધર્મના લોકોને નોંધપાત્ર રીતે અસર કરે એવી રોજી-રોટી અને સરકારી નોકરીઓ તથા શિક્ષણ અંગેની જોગવાઇ કરવા માટે સરકારે ખરેખર તો પૂરતી વિચારણા કરવી જોઇતી હતી. Everything should have been recorded in writing, જે કોઇ નિર્ણય કરવામાં આવે તે માટેના કારણોની લેખિત નોંધ કરીને નિર્ણયો કરવી જોઇએ જેથી પારદર્શિતા અને ન્યાયપૂર્ણતા પ્રસ્થાપિત થઇ શકે – તેવા પાયાના અને અગત્યના સિદ્ધાંતની જાળવણી કરવા માટે ચૂંટાયેલી પાંખે સમસ્ત વર્ગોના હિતોને ધ્યાનમાં લઇને વિધાનસભામાં બીલ (ખરડો) દાખલ કરી, બધા રાજકીય પક્ષો દ્વારા વિષદ ચર્ચા કરવામાં આવ્યા બાદ, પ્રજાના બધા પ્રતિનિધિઓની સર્વ સંમતિ સાધીને ૧૦% EBC ની જોગવાઇ કરવાને બદલે સીધા જ વટહુકમ દ્વારા આવી જોગવાઇ દાખલ કરવાની બાબતની યથાર્થતા અનેક પ્રશ્નાર્થો સર્જે છે.

(૧) કહેવાય છે કે, ‘હાથમાં તાકાત હોય એટલે ભીંતમાં ગુંબા ના મરાય.’ વટહુકમ બહાર પાડવાની કાયદાકીય સત્તા સરકારને છે, પરંતુ જે કોઇ સત્તા હોય તે સત્તા વાપરતા પહેલાં સંપૂર્ણ રીતે (exhaustively) બધા પાસાઓની વિચારણા કરવી જોઇતી હતી, જે ખરેખર થયું છે કે કેમ ?

(૨) ચોક્કસ EBC માટેની જ માંગણી કોઇએ કરેલી છે કે કેમ; અને ભારતના સંવિધાનની સમાનતાના અનુચ્છેદ ૧૪-૧૫-૧૬ મુજબ આર્થિક ધોરણે અમુક વર્ગને વિશિષ્ઠ વર્ગ તરીકે ગણીને વિશેષ લાભ આપી શકાય નહીં તે બાબત દ્વિધારહીત સ્પષ્ટ છે. તેમ છતાં, એક રાજ્ય આવી જોગવાઇ કરવા કયા કારણોસર પ્રેરાયુ ?

(૩) બીજા રાજ્યોએ કરેલી અનામતની જોગવાઇઓ ન્યાયતંત્રની એરણે ચઢતાં ગેરબંધારણીય ઠરેલી હોવાના અન્ય હાઇકોર્ટોના પૂર્વદૃષ્ટાંતો ઉપલબ્ધ હોય ત્યારે, એવી જોગવાઇ કરવામાં કોઇ શાણપણ હતુ કે કેમ; અને તે પણ વટહુકમ દ્વારા ?

(૪) પટેલો દ્વારા ચલાવવામાં આવતા આંદોલનની આગને ઠારવા આ પગલું ભરવામાં આવ્યું હોય તો પણ કરવામાં આવેલો ઉપાય મૂળ માંગણી કે પ્રશ્નને અનુરૂપ છે કે કેમ? આ ઉપાયને પટેલો દ્વારા ‘લોલીપોપ’ ગણાવવામાં આવ્યો ત્યારે જ સવાલવાળી EBC ની ૧૦ % ની જોગવાઇ બાબતે શા માટે તૂર્તજ પુનઃવિચારણા કરવામાં ન આવી?

(૬) એક દાયકા કરતાં વધુ સમયથી શાસન કરનાર સરકાર કે જેણે ભારતના બંધારણ પ્રત્યે વફાદારીના સોગંદ લીધેલા હોય, તે મજબૂત સરકારે, શા માટે સંવૈધાનિક જોગવાઇઓની એક ને એક બે જેવી વાસ્તવિક સ્થિતી છતી કરીને માત્ર એકાદ જ્ઞાતિના આંદલોનથી અરાજકતા પ્રસરવા દીધી? અપેક્ષિત તત્પરતા દાખવવામા થયેલા વિલંબ બાબતે શા માટે સરકારે પર્યાપ્ત સંવેદનશીલતા ન દાખવી?

(૭) વહેલુ કે મોંડુ, અંશતઃ કે પૂર્ણતયા એમ થયું કે ન થયું; એ બાજુએ રાખવામાં આવે તો પણ દેખીતા કોઇ કારણ વગર લાંબા સમય માટે આંદોલન ચાલ્યા કરે તો, અનુશાસનને પ્રાથમિકતા આપી સરકાર પાસેના વહીવટી તંત્રનો સરકારે સમયસર અને કાર્યક્ષમ ઉપયોગ કર્યો કે કેમ?

(૮) સમગ્ર પ્રજામાંથી માત્ર પટેલની એક જ્ઞાતિ દ્વારા સંગઠન રચીને થયેલા આંદોલનોને પરીણામે જાહેર પ્રજાની સંપત્તિરૂપ પરીવહનના બસોનો આગ દ્વારા નાશ અને તોડફોડ થઇ, કેટલાક નાગરિકોએ મહામૂલી જિંદગીઓ ગુમાવી, અને રાજકીય પક્ષોએ આકરી ટીકાઓ કરી. આટલી હદે બાબત વકરી ગઇ તો, સરકાર આ મુદ્દા સિવાય કયા અગત્યના કાર્યમાં રોકાયેલી હતી?  

(૯) EBC ની ૧૦ % જોગવાઇ અંગે સરકાર દ્વારા જાહેરનામુ બહાર પડતા જ રાજ્ય સરકારે તે માટે ઠરાવો બહાર પાડીને જોગવાઇ કરી કે, SEBC માટે નોન ક્રીમીલેયરનું (ઉન્નતત વર્ગમાં સમાવિષ્ઠ થતા ન હોવા બાબતનું) પ્રમાણપત્ર મેળવવાની જે કાર્યવાહી અમલમાં છે તે જ કાર્યવાહી EBC અંગેનું પ્રમાણપત્ર મેળવવા માટે કરવાની રહેશે. આંદોલનની હોંકારા-દેકારા-પડકારાની પરિભાષાને કારણે પ્રતિ હોંકારા-પ્રતિ દેકારા-પ્રતિ પડકારોનું વાતાવરણ સર્જાયેલું હતું. સમાજમાં બધી જ્ઞાતિઓ-જાતિઓ પોતે જ પોતાના હિતોનું રક્ષણ કરી શકશે એવું કલૂષિત વાતાવરણ ઉભુ થઇ ગયું હતું. પટેલ ઉપરાંત વણિક, લોહાણા બ્રાહ્મણો સહીત અનેક જ્ઞાતિઓએ પોત-પોતાની માંગણીઓ પણ આગળ કરી હતી.  એ સ્થિતિમાં EBC ની ૧૦ % અનામતની જાહેરાત થતાં જ મળેલો લાભ હસ્તગત કરી લેવા સમાજનો અસરકર્તા સમગ્ર વર્ગ અસાધારણ રીતે પ્રવૃત્ત બની ગયો. અને સીનારીયો બદલાયો.  

EBC ની ૧૦ % અનામતનો લાભ મેળવવા માટે તલાટીઓની કચેરીઓ અને મામલતદારોની કચેરીઓ અરજદારોથી કીડીયારાની જેમ ઉભરાવા માંડી. યોગાનુયોગે છેલ્લા બે-ત્રણ માસના સમયગાળામાં ભરતી માટેની જાહેરાતો પણ ઘણી આવી. અગાઉ આવી ચૂકેલી ભરતીની જાહેરાતો કે જે અધવચ્ચના તબક્કે હતી, તે બધામાં EBC ની ૧૦ % જોગવાઇ મુજબનો લાભ અરજી કરેલી હોય તે ઉમેદવારોને મળશે તેવી મતલબની સુધારા જાહેરાતો પણ આવી. તેને અનુલક્ષીને ભરતીમાં EBC ની અનામતનો લાભ મેળવવા માટે લાભાર્થીઓએ અસાધારણ જાગૃતિ દાખવી.

EBC ની ૧૦ % ના લાભ બાબતે વાર્ષિક ૬ લાખની આવક મર્યાદાને કારણે માસિક રૂપિયા ૫૦,૦૦૦ થી ઓછી આવકવાળા સમાજના મોટાભાગના કુટુંબો આ લાભથી પ્રભાવિત થયા. જે બધા આ લાભ હસ્તગત કરી લેવા ક્યાં, ક્યારે, કોને કેવી અરજી કરવાની, શી પ્રક્રીયા છે, વગેરે અંગે અસાધારણ પ્રવૃત્ત થઇ ગયા. તલાટીની કચેરીમાંથી કોરા અરજીફોર્મ મેળવવા, પછી તે ફોર્મ ભરીને એફીડેવીટો અને સાક્ષીઓની સહી સાથે, સાક્ષીને રૂબરૂ તલાટીની રૂબરૂ લઇ જવા, તલાટીની ચકાસણી અને મંજૂરીની મ્હોર વાગે પછી, સંબંધિત મામલતદાર કચેરીની ચકાસણી બાદ પ્રમાણપત્ર  મળે. આમ, તલાટીની અને મામલતદારોની કચેરીઓમાં અસાધારણ ભીડ અને લાઇનો લાગી ગઇ. જેને સમજણ પડી ગઇ હોય તે બધા લાઇનોમાં ઉભા હોય અને બીજા નવા આગંતુકો શાની લાઇન છે, શી વિધી/પ્રક્રીયા છે, તમારે અમુક કામ પતી ગયું કે કેમ, કેવી રીતે પત્યું, વગેરે અંગે અનેક શંકા-કુશંકાઓનું ઉત્તેજનાપૂર્ણ સામ્રાજ્ય ! આવું જ શૈક્ષણિક સંસ્થાઓના પ્રવેશ બાબતે પણ થયું. સમાજે પ્રમાણપત્રો મેળવવા આ બધી કડાકૂટ કર્યા પછી હવે, તા.૪.૦૮.૧૬ ના રોજ નામ. હાઇકોર્ટે આ જોગવાઇ જ ગેરબંધારણીય ઠરાવી દીધી. આથી, આ અંગેના સર્ટીફીકેટો મેળવવા જે કોઇ શ્રમ કરવામાં આવ્યો હોય તે બધો જ બેકાર થઇ ગયો! કેટલા બધા માણસો કેટલી બધી દોડધામ કરી ચૂક્યા હોય ? કેટલીક બાબતો કલ્પનાની નહીં, પણ અનુભૂતિની જ હોય છે. જેઓ આ માટેની સરકારી પ્રક્રિયામાંથી પસાર થયા હોય તેમને જ સાચો ખ્યાલ આવે. સરકારી તંત્રએ પણ અલબત્ત બાબતે વહીવટી શ્રમ કરવો જ પડ્યો હોય. આ બધા પાછળ વપરાયેલા સમય, શ્રમ, અને નાંણા અંગે કોની જવાબદારી ? સરકારી તંત્રની અગ્રતા બદલાવાથી ખોરવાયેલા રૂટીન કામોનું શું?

(૧૦) વિવાદાસ્પદ જોગવાઇ કરતી વખતે સરકાર પાસેના કાયદાવિદોની ફોજ પાસેથી લેખિતમાં અભિપ્રાયો મેળવ્યા હતા કે કેમ, તે અભિપ્રાય કેવા હતા. એક બે પાનાનો વટહુકમ સરકાર બહાર પાડી દે તેનાથી લાખો અને કરોડો લોકોને કેટલી દોડધામ અને કેટલો બધો ખર્ચ? બદલાયેલી પરિસ્થિતીમાં સરકારી તંત્રએ હજુ કેટલો શ્રમ લેવો પડશે અને પ્રજાની હાલાકીનું શું? સરકારી તંત્ર નિવારી શકાય એવા કામોમાં વ્યસ્ત થઇ જાય તો, સાચા અર્થમાં પ્રજા કલ્યાણના કાર્યો ક્યારે કરવામાં આવશે ? સરકારી તંત્ર આવી પરીપકવ વિચારણા કરવામાંથી નિષ્ફળ જાય તો, સમાજમાં કેવી ઘેરી અસરો પડે, તે માટે કોઇની જવાબદારી ખરી કે નહીં ?  

(૧૧) ચૂંટાયેલી પાંખ કે કારોબારીને IAS અને સીનીયર અધિકારીઓ સરકારને બંધારણીય જોગવાઇઓ બાબતે કશી સલાહ આપે છે કે કેમ, અથવા તો શું નોકરશાહી ખાડે ગઇ છે; આવા ઘણાં પ્રશ્નાર્થો સર્જાય છે.

(૧૨) પક્ષા-પક્ષી અને રાજકારણ એટલી હદે કે, સત્તાધારી મુખ્ય મંત્રીના બદલે વટહુકમથી આપવાના લાભની સરકારી નીતિની જાહેરાત ભાજપ પક્ષે કરી હતી. મુખ્ય મંત્રીઓ બદલાય અને જાહેર નાણાંનો વ્યય કેટલો? સત્તાની સાંઠમારીમાં પ્રજાનું શું?

(૧૩) ભાજપના સત્તાવાર પ્રવક્તા અને નાયબમુખ્યમંત્રી બનેલા નીતિનભાઇ પટેલે આ બાબતને કોંગ્રેસ દ્વારા રમાતું રાજકારણ ગણીને આ મુદ્દાને સુપ્રીમ કોર્ટમાં પડકારવાનો સરકારનો નિર્ણય મીડીયામાં જાહેર કરેલો છે. ત્યારે, શિક્ષણ અને બેરોજગારી જેવા આખા સમાજના એક એક નાગરિકને સ્પર્શતી હોય તેવી ગંભીર બાબતો સરકારી ફાઇલોમાં વિધીસરની લેખિત કારણોની નોંધો કરીને પાર પાડવાની પ્રથાને બદલે માત્ર નિવેદનોથી હલ કરવામાં આવશે?

(૧૪) આ ન્યાયિક જંગમાં સરકારી અને જાહેર પ્રજાના નાણાંના વ્યયને માત્ર એ રીતે મૂલવીને સંતોષજનક ઓડકારો ખાવા જોઇશે કે, આ તો સરકારી પ્રક્રીયાનો એક ભાગ છે. સરકારના ઘણાં નિર્ણયોને ઘણી વખત પડકારવામાં આવે. એ તો ન્યાયતંત્ર છેવટે નિર્ણય કરશે. આ એક સ્વાભાવિક ઘટનાક્રમ (incident) છે.

(૧૫) લોકશાહીના મૂળભુત આધાર સ્તંભો પૈકી ચૂંટાયેલા પ્રતિનિધિઓ, ન્યાયતંત્ર કે પ્રેસ શું કરશે ? લોકશાહીમાં પ્રજા પ્રત્યેની જવાબદારીના મૂળભુત ખ્યાલનું શું ? પ્રજા જ સર્વોપરી હોય તો સર્વોપરી પ્રજા આજના રાજકારણ વિષે શું વિચારશે, કયા વિકલ્પો અને ઉપાયો છે? આ અને આના જેવા બીજા પ્રશ્નોના શા જવાબો છે ?

પી. યુ. ઠક્કર
નિવૃત્ત નાયબ સચિવ,

ગુજરાત ગૌણ સેવા પસંદગી મંડળ

બિન સચિવાલય ક્લાર્ક – How to prepare ?

રાજ્ય સરકારની જુદી જુદી કચેરીઓમાં ‘‘જુનીયર કારકુન’’  / ‘‘ઓફીસ આસીસ્ટન્ટ’’  વર્ગ-૩, પાંચ વર્ષ માટે ફીક્સ પગાર રૂ.૧૦,૦૦૦/- (વાર્ષિક વધારો રૂ.૧,૫૦૦/-) ની કુલ ૨૯૪૯ જગાઓ માટે ભરતી પરીક્ષાની તૈયારી કેવી રીતે કરશો ?

       વર્ષ ૧૯૮૬ થી રાજ્ય સરકારે કરકસરના પગલાંની શરૂઆત કરેલ. ક્રમશઃ સરકારી તંત્રમાં પડતી ખાલી જગાઓ ભરવા ઉપર કરકસરના કારણોસર લાંબા સમય સુધી પ્રતિબંધ રહ્યો. આજે પણ પ્રતિબંધ જ છે. પરંતુ, સરકાર હવે જગાઓ ભરવા માટે મંજૂરી દર્શાવે છે. બાદમાં, અગાઉ લાંબા ગાળા સુધી રહેલા પ્રતિબંધને કારણે જાણે કે, સરકારે રીતસરની ભરતી સાવ જ બંધ કરી દીધી હતી. વર્ષ ૧૯૮૬ થી વર્ષ ૨૦૧૨ સુધી અપવાદરૂપ અને ખાસ કિસ્સાની કરવામાં આવેલી ભરતી બાદ કરતાં, ૨૫-૨૬ વર્ષ સુધી બિલકુલ ભરતી કરવામાં આવેલ નથી.

      પરિણામે, એવો તબક્કો આવી ગયો કે, સરકારી કચેરીઓ સાવ ખાલી થઇ ગઇ અને કેટલીક કચેરીઓમાં કર્મચારીઓનો અસાધારણ અભાવ વરતાવા માંડ્યો. લાંબા સમયગાળાથી સરકારી કચેઅોમાં નિમણૂંકો નહીં થવાને કારણે, હવે ઘણી કચેરીઓમાં ખૂબ મોટી સંખ્યાની ખાલી જગાઓ હવે ભરતી કરવા ઉપલબ્ધ થઇ છે.

          રાજ્ય સરકારે હવે જગાઓ ભરવા માટે માટે ચોક્કસ આયોજન કર્યું છે. બધી ખાલી જગાઓ એક સાથે ભરવામાં આવે તો, અમુક વર્ષો પછી એક સાથે બધા કર્મચારીઓ નિવૃત્ત થતાં, સરકારી કચેરીઓમાં એક સાથે જગાઓ ખાલી પડી જાય. અને એવી સ્થિતી ન સર્જાય તે માટે સરકારે વર્ષ ૨૦૧૪ થી ભરતી કેલેન્ડર તૈયાર કર્યું છે. તે મુજબ આગામી ૧૦ (દશ) વર્ષ માટે દર વર્ષે બધા ખાતાઓ અને કચેરીઓમાંની ખાલી જગાઓ ભરવા માટે આગોતરૂ આયોજન કરવામાં આવ્યું છે. તે પ્રમાણે દશ વર્ષ સુધી દર વર્ષે બધા ખાતાઓ માટે નિયમિતપણે ભરતી થયા કરશે.

           વર્ષ ૨૦૧૪, વર્ષ ૨૦૧૫ અને વર્ષ ૨૦૧૬ ના ભરતી કેલેન્ડરો મુજબ ભરવા માટે નિશ્ચિત થયેલી જગાઓ ભરવાની બાકી હોય તો, કેરીફોર્વર્ડ કરીને તે જગાઓ ભરવામાં આવશે. તે મુજબ રાજ્ય સરકારના બધા ખાતાઓની જગાઓ ભરવા માટે સચોટ આયોજન થયેલ છે.

રાજ્ય સરકારની ભરતી કરતી સંસ્થાઓ પૈકી મુખ્યતવે બે મોટી ભરતી સંસ્થા છે. અને તે સિવાય પણ રાજ્ય સરકારની બીજી ભરતી સંસ્થાઓ પણ છે.

(૧) વર્ગ-૧ અને વર્ગ-ર માટે GPSC (Gujarat Public Service Commission), સચિવાલયના નાયબ સેક્શન ઓફીસર, રેવન્યુ ડીપાર્ટમેન્ટના નાયબ મામલતદાર અને સેલ્સ ટેક્સ/સેલ્સ ટેક્સ ઇન્સ્પેક્ટર જેવી વર્ગ-૩ ની જગાઓની ભરતી GPSC કરે છે.  

(ર) બિન રાજ્ય પત્રિત (Non Gazzetted) એટલે કે, કારકુન, સીનીયર ક્લાર્ક, હેડ ક્લાર્ક, ઓફીસ સુપ્રીન્ટેન્ડેન્ટ, નશાબંધી આબકારી ખાતાના પોલીસ કોન્સ્ટેબલો અને સબ ઇન્સ્પેક્ટરો, લેબોરેટરી ટેકનીશીયનો, સરકારી પ્રેસોની ટેકનીકલ જગ્યાઓ, સ્ટેનોગ્રાફર ગ્રેડ ર અને ગ્રેડ ૩ વગેરે જેવી જગાઓ ભરવા માટે ગુજરાત ગૌણ સેવા પસંદગી મંડળ  (GSSSB – Gujarat Subordinate Services Selection Board)

(૩) પોલીસ ખાતાના કોન્સ્ટેબલોની ભરતી માટે પોલીસ ભરતી બોર્ડ અલગ છે.

(૪) તાલુકા પંચાયતો અને જિલ્લા પંચાયતોના કર્મચારીઓની ભરતી કરવા માટે પંચાયત સેવા પસંદગી બોર્ડ અલગ છે.

(૫) આ સિવાય રાજ્ય સરકારની માલિકીના બોર્ડ-કોર્પોરેશનો, હાઇકોર્ટ, વગેરે પોતાના કર્મચારીઓની ભરતી તે કચેરીઓ પોતે જ કરતી હોય છે.

વર્ષ ૨૦૧૬ માટે GPSC કઇ કઇ ભરતી પરીક્ષાઓ યોજશે તેનું ભરતી કેલેન્ડર આગોતરૂ તૈયાર કરવામાં આવેલ છે. જે જોવા માટે અહીં ક્લીક કરોઃ  ભરતી કેલેન્ડર.

તાજેતરમાં, બિન સચિવાલય કારકુનની અને સચિવાલય અોફીસ આસીસ્ટન્ટની જગાઓ ભરવા માટેની સંયુક્ત ભરતી પ્રક્રિયા કરવા માટે ગૌણ સેવા પસંદગી મંડળે (જાહેરાત ક્રમાંક ૮૩/૨૦૧૬૧૭) ઓનલાઇન અરજીઓ આવકારી. અોનલાઇન અરજી કરવાની મુદત તા.૧૦-૦૫-૧૬ હતી જે પૂરી થઇ ગઇ. અને હવે સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૬ માં ગૌણ સેવા પસંદગી મંડળ દ્વારા સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષા યોજવામાં આવશે.

        ગૌણ સેવા પસંદગી મંડળે રાજ્ય સરકારની જુદી જુદી કચેરીઓમાં ‘‘જુનીયર કારકુન’’  વર્ગ-૩, પાંચ વર્ષ માટે ફીક્સ પગાર રૂ.૧૦,૦૦૦/- (વાર્ષિક વધારો રૂ.૧,૫૦૦/-) ની કુલ ૨૯૪૯ જગાઓ ભરવા માટે તા.૧૦.૦૫.૨૦૧૬ સુધીમાં ઓનલાઇન અરજીઓ આવકારતી જાહેરાત ક્રમાંકઃ૮૩/૨૦૧૬-૧૭ પ્રસિધ્ધ કરી હતી. જે મુદત પૂરી થઇ ગઇ છે. આ સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાની race ઉતર્યા હોય તેમણે તેમની race માટે થોડી સમજ કેળવી લેવી જોઇએ.

સચિવાલય અને એલાઇડ ઓફીસીસમાં આ જગાઓ ‘‘ઓફીસ આસીસ્ટન્ટના’’  હોદ્દાથી ઓળખાય છે.  આ જગા પટાવાળાની તરત ઉપરની અને વર્ગ-૩ માં સૌથી નીચેની જગા હોઇ, નિમણૂંક પામનારે રૂટીન પ્રકારનું કારકુની કામ કરવાનું રહેશે. આ જગાઓ જરા પણ ચાવીરૂપ નથી.

        પરંતુ નોકરી મેળવવા માટેની સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાઓની તૈયારી કરતાં બેકાર ઉમેદવારો માટે આ કે.જી. અને નર્સરી જેવું છે. ધોરણ ૧૨ પાસની શૈક્ષણિક લાયકાતના આધારે અરજી કરી શકાતી હોઇ, સૌ કોઇએ સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષા માટે ઓનલાઇન ફોર્મ ભરવાનો, સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષાની તૈયારીનો, અને સાચા અર્થમાં પરીક્ષારૂપી મેદાનમાં ઉતરવાનો અનુભવ મેળવવા માટે આ પરીક્ષાનું મહત્વ વિશેષ છે. આથી ઉમેદવારી નોંધાવી જ દીધી હોય તો, હવે પૂરા મનથી મેદાનમાં ઉતરવું જોઇઅે. 

        કુલ ૨,૯૪૯ જગાની ભરતીની મોટી જાહેરાત જોઇને હરખાઇ જતાં પહેલાં, સરકારની સ્વીકૃત અનામત નીતિને અનુલક્ષીને જાહેરાત મુજબ જગાઓની વહેંચણીની માહિતી હોવી જરૂરી છે. જે સ્પર્ધામાં ઉતરી રહ્યા છીએ તેમાં કેટ-કેટલી કટ્ટર સ્પર્ધાનો સામનો કરવાનો છે; તેનો અગાઉથી તાગ મેળવેલો હોય તો, તે મુજબ પરીક્ષાની તૈયારીમાં જોર લગાવવા સજ્જ થઇ શકાય. જગાની વહેંચણી આ મુજબ છે.

(૧) સચિવાલય, ગુજરાત વિધાનસભા અને જીપીએસસી એમ ત્રણ પ્રકારની કચેરીમાંના ‘‘ઓફીસ આસીસ્ટન્ટ’’  ની થઇને કુલ ૪૨૭ જગાઓ પૈકી ૨૨૦-બિન અનામત (૧૪૭ જનરલ + ૭૩ મહિલા) અને ૨૦૭-અનામત જગાઓ છે.
(૨) સચિવાલયના વહીવટી વિભાગોના સીધા નિયંત્રણ હેઠળની ખાતાના વડાની કચેરીઓમાંની કચેરીઓમાંના “જુનીયર ક્લાર્ક” ની ૨૧૬૨ જગાઓ પૈકી ૧૩૨૪-બિન અનામત (૯૦૨ જનરલ + ૪૨૨ મહિલા) અને ૮૩૮-અનામત જગાઓ છે.
(૩) જુદી જુદી કલેક્ટર કચેરીઓમાંના “જુનીયર ક્લાર્ક” ની ૩૬૦ જગાઓ પૈકી ૧૮૪- બિન અનામત (૧૨૩ જનરલ + ૬૧ મહિલા) અને ૧૭૬-અનામત જગાઓ છે.

        એ રીતે, કુલ ૨૯૪૯ જગાઓ પૈકી ૧૭૨૮ બિનઅનામત ઉમેદવારો માટે (જનરલ ઉમેદવારો માટે ૧૧૭૨ અને મહિલા ઉમેદવારો માટે ૫૫૬) અને બાકીની ૧૨૨૧ જગાઓ (મહિલાઓ સહીત) SC, ST, SEBC, ફીજીકલી હેન્ડીકેપ્ડ, માજી સૈનિકો જેવા અનામત વર્ગો માટે છે.

• બિન અનામત જનરલ ઉમેદવારોની ૧૧૭૨ જગાઓ ઉપર મહિલા ઉમેદવારો સ્પર્ધા કરી શકે છે.
• જ્યારે બિન અનામત મહિલાઓની કુલ ૫૫૬ જગા ઉપર માત્ર બિનઅનામત મહિલાઓ સ્પર્ધા કરી શકશે.
• આમ, બિન અનામત પુરૂષ ઉમેદવારો માટેની સ્પર્ધા ગળાકાપથી પણ વધુ કઠીન રહેશે.
•         સરકારની સ્વીકૃત નીતિ મુજબ SC, ST, SEBC, કક્ષાના અનામત વર્ગના ઉમેદવાર હોય અને બિનઅનામત ઉમેદવાર માટેની વયમર્યાદાની શરત સંતોષતા હોય (બીજા શબ્દોમાં અનામત કક્ષાના ઉમેદવારે ઉપલી વયમર્યાદાની છૂટછાટનો લાભ લીધો ન હોય) અને બિન અનામત/જનરલ ઉમેદવારો માટે ઠરાવેલ લાયકી ગુણથી વધારે ગુણ મેળવીને સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષામાં સફળ થાય તો, તેવા અનામત કક્ષાના ઉમેદવારોને અનામત સંવર્ગની જગા સામે નહીં ગણતાં, તેમને બિન અનામત/જનરલ ઉમેદવાર તરીકે ગણીને, બિન અનામત જગા ઉપર નોકરી આપવામાં આવશે.
• બીજા શબ્દોમાં, આવા (MRC એટલે કે,  Meritorious Reserved Candidates) હોંશીયાર અનામત ઉમેદવારો બિન અનામતની એટલી જગાઓ પર પસંદગી પામતા, સ્પર્ધા માટે જનરલ ઉમેદવારોની જગાઓ એટલે અંશે ઘટશે.
• એ રીતે, બિનઅનામત પુરૂષ ઉમેદવારો માટે આ સ્પર્ધા સ્વીકૃત સિધ્ધાંતો મુજબ સૌથી કઠીન બનવાની. (બંધારણની સમાન તક અને સમાન હક્કકની જોગવાઇઓ મુજબ અનામત કક્ષાનો ઉમેદવાર પણ એક ઉમેદવાર તો છે જ. પણ તેવા ઉમેદવારને થોડી રાહત આપી, સ્પર્ધામાં થોડી છૂટછાટ આપવામાં આવે છે. અને જે ઉમેદવાર બિન અનામત ઉમેદવારની સાથે સ્પર્ધા કરીને તેની સરખામણીમાં જરા પણ ઉતરતો ન નીવડે તો, તેને કારણે અનામત કક્ષાના ઉમેદવારનો તે ગુનો નથી. તેવા MRC એટલે કે,  Meritorious Reserved Candidates ને બિન અનામત ગણવામાં આવે છે. 

        ઉપર દર્શાવેલી ત્રણ પ્રકારની કચેરીઓ વિષે સાદી સમજઃ

(૧) સચિવાલય, ગુજરાત વિધાનસભા અને જીપીએસસી એ રાજ્ય સરકારની ઉચ્ચ કક્ષાની કચેરીઓ છે. આ કચેરીઓની સરકારી નોકરી બિનબદલીપાત્ર છે. સચિવાલય અને ગુજરાત વિધાનસભામાં નોકરી મેળવનારે ગાંધીનગરમાં અને જી.પી.એસ.સી.માં નોકરી મેળવનારે અમદાવાદમાં સમગ્ર નોકરી કરવાની રહેશે.
(૨) સચિવાલયના વહીવટી વિભાગોના સીધા નિયંત્રણ હેઠળની જુદા જુદા કમિશ્નરો અને ડાયરેક્ટરોની કચેરીઓ કે જેને ખાતાના વડાની કચેરીઓ અથવા તો બિન સચિવાલયી કચેરીઓ તરીકે ઓળખવામાં આવે છે. આ કચેરીઓની હેડ ઓફીસો ગાંધીનગરમાં આવેલી હોય છે. અને તે કચેરીઓના વહીવટી નિયંત્રણ હેઠળની કચેરીઓ જિલ્લા કે તાલુકા મથકે આવેલી હોય. એટલે આ કચેરીઓમાં નોકરી મેળવનારની ગાંધીનગરમાં તેમજ અન્ય સ્થળે પણ નિમણૂંક થઇ શકે. અને તે નોકરી હંમેશા બદલીપાત્ર રહેશે.
(૩) જુદા જુદા જિલ્લાની કલેક્ટર કચેરીઓ રાજ્યના જુદા જુદા જિલ્લાના મથકે આવેલી હોય. આમ જિલ્લા મથકે અથવા કલેક્ટર કચેરીના વહીવટી નિયંત્રણ હેઠળ જિલ્લા કે તાલુકા મથકે નોકરી મળે. આ નોકરી હંમેશા બદલીપાત્ર રહેશે

        ભાગ-૧ ની લેખિત પરીક્ષા અને ભાગ-ર ની કોમ્પ્યુટર પ્રોફીસીએન્સી પરીક્ષા એ બેની પરીક્ષા પ્રક્રિયા બાદ, જે ઉમેદવારો ઉત્તીર્ણ થશે તેમના માટે ગૌણ સેવા પસંદગી મંડળ નોકરી કરવા માટેની કચેરી પસંદ કરવા માટેની તક આપશે. મેરીટ-કમ-પ્રેફરન્સને આધારે ઉમેદવારોને નોકરી માટેની કચેરી પસંદ કરવાની તક મળશે. આ માટે ગૌણ સેવા એક મોટા હોલમાં બધા ઉમેદવારોની હાજરીમાં, અત્યંત પારદર્શી રીતે જગા પસંદગીનો કાર્યક્રમ યોજે છે. નિમણૂંક માટેની જગાઓનો ચાર્ટ કોમ્પ્યુટર મારફત મોટા સ્ક્રીન પર ડીસ્પ્લે કરવામાં આવે છે અને મેરીટ પ્રમાણે ઉમેદવારોને જે જગાએ નોકરી કરવા જવું હોય, તે જગાની પસંદગી કરવા દેવામાં આવે છે. પસંદગી મુજબની કચેરી કે ખાતુ તે જ ક્ષણે ફાળવી આપીને ગૌણ સેવા નોકરીનો ઓર્ડર આપે છે. સ્પર્ધકોએ માત્ર એક એક ગુણની નહીં પણ એક ગુણના દશમાં કે વીસમા ભાગની પણ પરવા કરીને પરીક્ષાની તૈયારી કરવી જોઇએ અને સ્વસ્થ ચિત્તે પૂરી એકાગ્રતા સાથે પરીક્ષા આપવી જોઇએ જેથી મેરીટમાં આગળ આવતાં પોતાની પસંદગીના બદલીપાત્ર કે બિન બદલીપાત્ર ખાતામાં નોકરી પ્રાપ્ત કરવાની તક મળી રહે.

        મલ્ટીપલ ચોઇસ ક્વેશ્ચન (MCQ) ની પધ્ધતિથી પરીક્ષા યોજાશે. જવાબવહીઓની ચકાસણી/મૂલ્યાંકન  Optical Mark Reader(OMR) પધ્ધતિથી થશે. ખોટા જવાબદીઠ ૦.૨૫ ગુણ નેગેટીવ માર્કીંગની પધ્ધતિ અપનાવાઇ છે. પરંતુ દરેક પ્રશ્નના જવાબમાં પાંચમો વિકલ્પ “E” “Not attempted” હશે. સ્પર્ધક પોતાના જવાબ વિષે ચોક્કસ ન હોય તો, તેના જવાબમાં આ પાંચમો વિકલ્પ પસંદ કરીને નેગેટીવ માર્કીંગથી બચી શકશે. ઉમેદવારોને નેગેટીવ માર્કીંગથી બચાવવા માટે વર્ષ ૨૦૧૪ થી રાજ્ય સરકારે અને ગૌણ સેવાએ સ્તુત્ય પહેલ કરેલી છે.

•         પ્રથમ ભાગ-૧ ની સ્પર્ધાત્મક પરીક્ષા સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૬ માં લેવાશે. હજુ ઉમેદવારોને તૈયારી કરવા માટે પૂરા ચાર મહિના જેવો સમય છે. ભાગ-૧ ની પરીક્ષાનો અભ્યાસક્રમ જોતાં પધ્ધતિસર તૈયારી કરનાર અને ખંત રાખનાર ઉમેદવારની સફળ થવાની શક્યતા રહે જ છે.
• સ્પર્ધા વધારે હોવા છતાં જાહેર કરેલી જગા જેટલા ઉમેદવારોને તો નોકરી મળવાની જ છે.
  તરણ સ્પર્ધામાં તરવૈયાઓ સેકંડના ફ્રેક્શનથી જીતી જતા હોય છે.
• મુક્કાબાજીમાં મુક્કાઓનો માર ખાઇને પડી ગયેલો હરીફ ઉભો થઇને સમગ્ર શક્તિ એકઠી કરીને હરીફને જોરદાર મુક્કાનો પ્રહાર કરીને જીતી પણ જતો હોય છે.

	ગુજરાતનો ઇતિહાસ અને સંસ્કૃતિ	૨૫ ગુણ
	ગુજરાતી વ્યાકરણ	ર૫ ગુણ
	અંગ્રેજી વ્યાકરણ	ર૫ ગુણ
	ભારત અને ગુજરાતના વર્તમાન બનાવો સામાન્ય વિજ્ઞાન, એપ્ટીટ્યુડ કવોન્ટીટેટીવ.	૫૦ ગુણ
	કોમ્પ્યુટરના ઉપયોગની પાયાની જાણકારીના સંદર્ભમાં કોમ્પ્યુટર થીયરી. App.G	ર૫ ગુણ
	જાહેર વહીવટ અને ભારતનું સંવિધાન	૫૦ ગુણ
	કુલ	ર૦૦ ગુણ

બસ જરૂરી એ છે કે, એક યુધ્ધમાં ઉતરતા હોય એમ ઉમેદવારોએ અત્યંત ગંભીરતાથી પરીક્ષાની તૈયારી કરવી રહી. ઉચ્ચતર જીવનશૈલી તરફનો બદલાવ જ સફળતા આપી શકે.
(૧) સવારે પ વાગે વહેલા ઉઠવાની ટેવ પાડવી અનિવાર્ય છે. જેથી સવારના વાતાવરણનો અને શરીરમાંનો શક્તિનો ખજાનો ઉપયોગમાં લાવી શકાય.

(ર) સવારે નિયમિતપણે અડધા કલાક જેટલી ફીજીકલ એક્સરસાઇઝ કરવી જ કારણ કે, સ્વસ્થ શરીરમાં જ સ્વસ્થ મન રહે છે.

(૩) ધ્યાન અને પ્રાર્થના અડધા કલાક માટે ફરજીયાત બનાવવા અને પ્રાર્થનામાં ઇશ્વરને સંબોધીને પરીક્ષામાં સફળતા માટે ચોક્કસ પ્રાર્થનાઓ પ્રયોજવી.

(૪) સવારે દૂધ અને ફળોના રસ પીવા અને હળવો ગરમ નાસ્તો અચૂક કરવો. ખાલી પેટ ના રહે તે જોવું જેથી ખાલી પેટમાં ઉત્પન્ન થતાં ગેસીસ તંદ્રા અને નિદ્રા લાવે નહીં.

(૫) સવારે ૬.૩૦ વાગ્યાથી મોંડા નહીં, એટલા વાગે વાંચન અધ્યયન માટે બેસી જવું અને ૧૦ વાગ્યા સુધી વાંચવું

(૬) ૧૦ થી ૧૦.૩૦ વર્તમાનપત્રો વાંચી લેવા.

(૭) અડધો કલાક ફ્રેશ થવા ટી.વી.ના સમાચાર જોવા. સીરીયલ કે ફિલ્મીગીતો જોવા નહીં

(૮) અગીયાર વાગે ફ્રૂટ ખાવા ઉંઘ આવે એવો ભારે ખોરાક ના લેવો.

(૯) બપોરે ૧૨.૪૫ સુધી વાંચન અને અધ્યયન કરવું અને ૧૨.૪૫ વાગે ભોજન દાળ-ભાત-રોટલી-શાકનું ભોજન કરી લેવું

(૧૦) બપોરના ૧ થી ૨ સુધી ભોજન અને આરામ કરવો. સેલ્ફ હીપ્નોસીસ દ્વારા શરીર અને મનને સભાનપણે આરામ આપીને ફરી તાજગી મેળવી શકાય છે.

(૧૧) ૨ થી ૫ વાંચન અને અધ્યયન કરવું

(૧૨) અડધો-પોણો કલાક મિત્રોને મળવું, ટી.વી. જોવું કોઇક ઇનડોર કે આઉટડોર ગેમનો શોખ હોય તો તે રમવી.

(૧૩) ૬ વાગ્યા પછી બને ત્યાં સુધી સૂર્યાસ્ત થાય તે પહેલાં જમી લેવું જેથી સૂર્યપ્રકાશની હાજરી હોવાથી પાચન શક્તિ બરાબર કામે લાગે છે. અને ભોજનમાંથી સત્વ અને તત્વ ગ્રહણ કરવા શરીર વધુ સક્ષમ હોય છે. ૬.૩૦ થી ૯.૩૦ વાંચન અને અધ્યયન કરવું. ૯.૩૦ થી ૧૦ વાગ્યા સુધી ઘરના સભ્યો સાથે વાતો-ચીતો કરવી, ૧૦ વાગે સૂઇ જવું. અને સવારે ૫ વાગે ઉઠી જવું.

આપણાં ક્રિકેટરો અને ફિલ્મના એક્ટરો -એક્ટ્રેસ અસાધારણ શ્રમ બાદજ સફળતા મેળવે છે. કોઇ પણ ક્ષેત્ર માટે સખત પરીશ્રમનો બીજો કોઇ વિકલ્પ હોતો જ નથી.

ઉચ્ચતર જીવનશૈલી સાથે અંગ્રેજી વ્યાકરણને પાયામાંથી સમજી લઇએ, કર્તા-ક્રિયાપદ અને કર્મની સાચી સમજ સાથે અંગ્રેજીમાં કાળની ગોઠવણી અને તેના ઉપયોગો શીખી જઇએ તો, અંગ્રેજી ભાષામાં પક્કડ આવે. બધાને અંગ્રેજીના Tenses થી જ અંગ્રેજી નહીં આવડવાનો પ્રશ્ન ઉભો થતો હોય છે. જે હલ કરવાનું આસાન છે. અંગ્રેજી ઉપરની પક્કડ સફળતા અપાવે જ.

ક્વોન્ટીટેટીવ એપ્ટીટ્યુડ એટલે ગણિતની પ્રેક્ટીસ કરી લેવી જોઇએ.

જાહેર વહીવટ અને બંધારણ જેવા વિષયોનો અભ્યાસ કરી નિપૂણતા મેળવી લેવાથી સ્પર્ધામાં ઉતરવામાં કોઇ વાંધો આવી શકે નહીં.

ભાગ-૧ માં સફળ થઇશું જ, એવી ઉજળી આશા સાથે ભાગ-ર ની કોમ્પ્યુટર પ્રોફીસીએન્સી ટેસ્ટમાંના ગુજરાતી ટાઇપીંગ અને અંગ્રેજી ટાઇપીંગની પ્રેક્ટીસ અત્યારથી જ શરૂ કરી દેવી જોઇએ..

કોમ્પ્યુટર પ્રોફીસીએન્સી, ભાગ-૨ ની કસોટી વિષે હવે પછી…

– પી. યુ. ઠક્કર, (9601660721) * રીટાયર્ડ ડેપ્યુટી સેક્રેટરી, ગૌણ સેવા પસંદગી મંડળ. ફેકલ્ટી ફોર English Grammar.

હારી ગયો – જાગી ગયો

માંગ્યો ન્હોતો ઘુઘવતો સાગર, પરવા એની ક્યાં છે ?

પરવા બસ, એ જ શા માટે યાદોનું ધણ સમરાંગણ બને ? 

ચાહી ન્હોતી નવલકથા રોમાંચક, પરવા એની ક્યાં છે ?

પરવા બસ, એ જ શા માટે, દઝાડતા શબ્દ કવિતા બને ?

માંગ્યો ન્હોતો ઉગતા સૂર્યનો પ્રકાશ, પરવા એની ક્યાં છે ?

પરવા બસ, એ જ શા માટે, ચારેકોર ઘેરાતું તિમિર બને ?

માંગી ન્હોતી મોભાદાર સંબધોની ભીડ, પરવા એની ક્યાં છે ?

પરવા બસ, એ શા માટે, કોરી આંખના કોતરો એકલતા બને ?

માંગી ન્હોતી રોમાંચક ક્ષણોની યાદો, પરવા એની ક્યાં છે ?

પરવા બસ, એ શા માટે, ઝૂરતી યાદોમાં દિલ બેચેન બને ?

માંગ્યો ન્હોતો આયનો જોવા મુજને, પરવા એની ક્યાં છે ?

પરવા બસ, એ જ શા માટે, પ્રવીણ દર્પણમાં ઓઝલ બને ?

માંગી હંમેશ સ્વમાનની ભાવના, પરવા એની અલબત્ત રહી.,

પરવા બસ, એ જ હવે, માણસ ચડિયાતો, પ્રેમમાં હારી ગયો,

દુનિયા સ્વાર્થનો જ જમેલો, પામવા એક નાદાન, જાગી ગયો.

-પી. યુ. ઠક્કર

 

નિરાધાર વૃધ્ધો માટેની સહાય…

ચિરાગભાઇ નામના એક વૈષ્ણવે નવધા ભક્તિનું આયોજન તા.૪-૦૭-૨૦૧૫ થી ૧૨-૦૭-૨૦૧૫ સુધી કરેલ. નવધા ભક્તિના વક્તા તરીકે  મીનાબેન પી. ઠક્કર હતા. નવધાભક્તિનું સ્થળ ‘મણીલાલ ગાંધી વાનપ્રસ્થાશ્રમ’ જશોદાનગર, અમદાવાદ રાખેલ.  ઘરડાઘરના વડીલોને સત્સંગનો લાભ મળી રહે, અેવો ચિરાગભાઇનો હેતુ હતો.

આમેય મણીલાલ ગાંધી વાનપ્રસ્થાશ્રમ ખાતે અવાર-નવાર થતા આવા સત્સંગના કાર્યક્રમોથી આજુ-બાજુના રહીશો અને ઘોડાસર, ઇસનપુર, મણીનગર ના રહીશો ત્યાં સત્સંગ સાંભળવા સામાન્યપણે જતા હોય છે.

જશોદાનગર ખાતે દેસાઇ (રબારી) ઓની વસાહત આવેલી છે, જ્યાં આ જ સમયગાળામાં એક ભાગવત કથા ચાલી રહી હતી. ભાગવત કથાના આયોજકોએ નવધા ભક્તિના વક્તા શ્રીમતી મીનાબેન પી. ઠક્કર, મણીલાલા ગાંધી વાનપ્રસ્થાશ્રમના હોદ્દેદારો અને નવધાભક્તિના યજમાન ચિરાગભાઇને આમંત્રણ આપીને ભાગવત કથામાં બોલાવેલા.

ભાગવત કથામાં મહેમાનોનું સ્વાગત કરવામાં અાવ્યું અને ઘરડાઘરમાં આવા સત્સંગના કાર્યક્રમો થાય તે વિષે પણ ભાગવત કથાના વક્તાશ્રીએ થોડી ચર્ચા કરી અને એ ચર્ચામાં ભાગવત કથાના શ્રોતાઓને એક સવાલ પૂછ્યો કે, ‘‘તમારા દેસાઇ-રબારી સમાજના કે આહીર સમાજના કેટલાના માતા-પિતા વૃધ્ધાશ્રમમાં હશે ? તો હું છાતી ઠોકીને કહુ છુ કે, એકેય નહીં, હોય, મારી ગેરન્ટી છે બાપલા.. રબારી કે આહીર ભણ્યો હોય કે ના ભણ્યો ના હોય પણ તેના માતા-પિતાને ઘરડાઘરમાં મૂકવા પડે એ દા‘ડો કદી આવે નહીં…’’ ત્યારે ત્યાંનો આખો રબારી સમાજ એકી અવાજે બોલી ઉઠેલો કે, અમારા સમાજમાં હજુ સુધી એકેય જણ ઘરડાઘરમાં ગયેલા નથી..

આપણાં સમાજનું આ કદાચ એકદમ સાચુ ચિત્ર છે કે, જેમણે બહુ પ્રગતિ અને વિકાસ કરેલો કહેવાય છે એવા (કહેવાતા) ઉજળિયાત સમાજમાં માતા-પિતાને સાચવવા અંગેના સામાજિક પ્રશ્નો જોવા મળે છે..

એક રીતે જોતાં ઘરડાં ઘરો સમાજના કલંક સમાન છે. ત્યારે મીનાબેન પી. ઠક્કરે તેમના પ્રવચનમાં કહ્યું હતું કે, હા, એક રીતે ઘરડાંઘર કલંક હોય તો પણ જો ઘરડાંઘરો ના હોય તો, અમુક વડીલોએ જીવન કેવી રીતે જીવવું અને શું કરવું; તેનો યક્ષપ્રશ્ન ઉભો થાય. કદાચ તેમના માટે આત્મહત્યા સિવાય કોઇ આરો-ઓવારો પણ ના રહે. તેથી સાચા અર્થમાં જોતા તો, ઘરડાં ઘરો એક આશીર્વાદ સમાન છે…

આ વિચારે સંશોધન કરવા પ્રેર્યો કે, સરકાર આ દિશામાં શું કરે છે ? તો, અલબત્ત આપણી સરકારો કેટલાક સારા કામો પણ કરે જ છે. તેનો લાભ પ્રજા સુધી પહોંચે તે એક અલગ બાબત છે અને તે માટે પ્રજાએ પણ એટલી જ જાગૃતિ દાખવવી પડે. તે માટેની પ્રક્રિયા-કાર્યવાહી તો, કરવી પડે, તેના ફોર્મ ભરવા પડે. .અને જેઓ નિરાધાર વૃધ્ધો છે તેમના માટે આર્થિક સહાયત્મક જોગવાઇઓ કરી છે.. તેની થોડી વિગતોઃ-

નિરાધાર વૃધ્ધોને રાજ્ય સરકારની આર્થિક સહાય યોજના

આ યોજનાનો લાભ કોને મળી શકે ?

• નિરાધાર વૃધ્ધો અને નિરાધાર અપંગોને આર્થિક સહાય યોજના રાજ્યમાં તા.૦૧/૦૪/૧૯૭૮ થી અમલમાં છે.

• ૬૦ વર્ષ કે તે કરતા વધુ વયના નિરાધાર વૃધ્ધ વ્યક્તિઓ

• ૨૧ વર્ષ કે તેથી વધુ વયનો પુત્ર ન હોવો જોઈએ.

• જો પુખ્ત વયનો પુત્ર માનસિક અસ્થિર હોય કે કેન્સર, ટી.બી, જેવી ગંભીર માંદગીથી પીડાતા હોય તો લાભ મળી શકે.

• અરજદારની વાર્ષિક આવક શહેરી વિસ્તાર માટે રૂ.૬૮,૦૦૦/- અને ગ્રામ્ય વિસ્તાર માટે રૂ.૪૭,૦૦૦/- થી વધુ ન હોવી જોઈએ.

• ઓછામાં ઓછા ૧૦ વર્ષથી ગુજરાત રાજ્યમાં કાયમી વસવાટ કરતા હોવા જોઈએ.

શો લાભ મળી શકે

• અરજદારની ઉમર ૬૦ વર્ષ કે તેથી વધુ ઉમર હોય તો માસિક રૂ. ૪૦૦/-

• લાભાર્થીને સહાયની રકમ મનીઓર્ડરથી મોકલી આપવામાં આવે છે.

આ લાભ મેળવવા માટેની અરજી કરવા અરજી ક્યાંથી મેળવવી

• અરજીપત્રક વિના મુલ્યે નીચેની કચેરીમાં પ્રાપ્ત છે.

• જિલ્લા કલેક્ટર કચેરી.

• પ્રાન્ત કચેરી.

• તાલુકા મામલતદાર કચેરી અને જન સેવા કેન્‍દ્ર.

આ અરજી કર્યા પછી તેની ચકાસણી કરી કોણ મંજૂરી આપે?

• અરજદારની મળ્યેથી તેની ચકાસણી થયા બાદ તાલુકા મામલતદારને અરજી  મંજૂર / નામંજૂર કરવાની સત્તા સોંપવામાં આવેલ છે.

આ સહાય ક્યાં સુધી મળે અને ક્યારે બંધ થાય?

• ૨૧ વર્ષનો પુત્ર થતાં.

• વાર્ષિક આવક વધુ થતાં.

અરજી કરીએ અને અરજી ના-મંજૂર થાય તો? અપીલ કરી શકાય.

• અરજી નામંજૂર થતા દરેક જિલ્લા કલેક્ટરના નિયંત્રણ હેઠળના પ્રાંત અધિકારીશ્રીને અપીલ કરવાની જોગવાઈ છે.

સાંપ્રત સમયનો પ્રશ્ન અનામત, અને ઉકેલ માટે પણ વર્ષોથી અનામત (પડતર) રહેલો પ્રશ્ન – અનામત

         અનામતનો જ્વાળા ભભૂકી ઉઠ્યો છે. એક બીજાને દઝાડવા માટેની જ્ઞાતિઆધારીત લપક લપક  જ્વાળાઓની ઝપટમાં ક્રમશઃ પાટીદારો, બ્રાહ્મણો, વણિકો, લોહાણા, અને બીજા પણ આવતા જાય છે. તેની સામે અનામતની પ્રથાથી હાલમાં લાભાન્વિ સમાજ પણ હોંકારા, દેકારા અને પડકારો ફેંકે છે , ‘‘ખબરદાર અનામતની અમારી ટકાવારી સાથે કોઇ છેડ-છાડ કરી છે તો !’’ જે દેશના બંધારણે કલમ ૧૪ અને ૧૬ માં સમાનતાનો આદર્શવાદ સ્વીકાર્યો છે તે જ દેશના ભિન્ન સમાજો વર્ણવ્યસ્થાની વગોવાયેલી પ્રથા તરફ પાછા ફરવા જાણે કે, તત્પર થઇ ઉઠ્યા છે. લાગેલી આ આગને સમયસર અને યોગ્ય રીતે ઠારવામાં ન આવે તો, જ્ઞાતિ આધારીત વર્ગવિગ્રહ સુધીના પ્રશ્નો ઉઠે એવી શક્યતાઓ આ સમસ્યામાં ગુપ્ત અને સુપ્ત રીતે ઘરબાયેલી છે.

        જાહેર સેવાની નોકરીઓમાં સ્પર્ધા કરતો અનામત વર્ગનો ઉમેદવાર બિન-અનામત ઉમેદવાર(જનરલ) ના લઘુત્તમ લાયકીગુણ (merit/ cut off marks) ની શરત સંતોષે, અને સાથે સાથે, જનરલ ઉમેદવાર માટેની ઉપલી વયમર્યાદાની શરત પણ સંતોષે તો, આવો અનામત વર્ગનો ઉમેદવાર MRC (Meritorious Reserved Candidate) કહેવાય. જનરલ ઉમેદવાર માટેની લઘુત્તમ લાયકાતો સંતોષતો આવો અનામતનો ઉમેદવાર (MRC) બિન-અનામત (જનરલ) ની જગ્યા પર પસંદ થયેલો ગણાશે અને બિન અનામત જગ્યા પર નોકરી મેળવશે. બીજા શબ્દોમાં, ભરતીના હેતુ માટે તેની ગણતરી અનામત ઉમેદવાર તરીકે કરવામાં નહીં આવે.

        બીજી બાજુ, અનામતની સ્વીકૃત નીતિની ટકાવારી મુજબના અનામત ઉમેદવારોની ભરતી કરવા માટે સરખામણીમાં મેરીટનું ધોરણ નીચું લઇ જઇને (ઉપલી વયમર્યાદામાં રીલેક્સેશન સાથે) અનામતના ઉમેદવારોની ભરતી કરવામાં આવશે.

        બિન-અનામત (જનરલ) ઉમેદવારની સરખામણીએ જોતાં અનામતનો ઉમેદવાર (૧) જનરલ ઉમેદવારની હેસિયતથી, તેમ જ (ર) અનામતના લાભ સાથે, એમ બે રીતે, નોકરીઓ મેળવવાની તકો ભોગવે છે.

        વસતીની દૃષ્ટિએ અનામતની ટકાવારી નક્કી થયેલી છે જે SC-7%, ST-15%, SEBC-27% પ્રમાણે છે. નોકરી માટેની અરજી કરનારાઓની સંખ્યા જોવામાં આવે તો, બિન-અનામત ઉમેદવારોની સંખ્યા અનામતના ઉમેદવારોની સંખ્યા કરતાં સ્વાભાવિક રીતે જ મોટી સંખ્યામાં હોવાની.

        તેની સામે ભરતી પ્રક્રિયા બાદ, ખરેખર નોકરી મેળવનારાઓ પૈકી અનામતના ઉમેદવારો અને બિન-અનામતના ઉમેદવારોના આંકડા જોવામાં આવે તો, બિન-અનામતના ઉમેદવારોની સંખ્યા ઓછી હોય અને અનામતના ઉમેદવારોની સંખ્યા વધુ હોય તેથી અજંપો અને અસંતોષ ઉભા થાય છે. એ કેવી રીતે બને તે જોવું રસપ્રદ છે.

ઉદાહરણ (૧)

        વર્ષ ૨૦૦૬ માં ગુજરાત સરકારે ૩૦૦૦ લોકરક્ષકોની કરેલી ભરતીના આંકડા SCA No.17844/2006 માં નામ. હાઇકોર્ટ ઓફ ગુજરાતે તા.૨૮/૧૨/૨૦૧૨ ના રોજ આપેલા ચુકાદાના ફકરા ૪.૧ માં દર્શાવેલ પત્રક પરના અવલોકનો નીચે મુજબ છે. ટેબલ-૧ નું અવલોકન કરવું.    

ટેબલ -૧

કોલમ (૪) મુજબ MRC ( Meritorious Reserved Candidate ) કેન્ડીડેટ, ૧૮૩૭ (62.4 %) હતા.

1. કોલમ (૫) મુજબ અનામતનો લાભ મેળવીને સરખામણીમાં ઉતરતી ગુણવત્તા (મેરીટ) વાળા કેન્ડીડેટ ૧૧૬૩(39 %) હતા.

2. કોલમ (૬) મુજબ, ૩૦૦૦ પૈકી ૮૨૭ (27.5 %) જનરલ (બિન-અનામત) ઉમેદવારોએ નોકરી મેળવી હતી.

3. કોલમ (૬) મુજબ ૩૦૦૦ પૈકી ૨૧૭૩ (72.4 %) અનામત ઉમેદવારોએ નોકરીઓ મેળવી હતી.

ઉદાહરણ (ર)

        તાજેતરમાં એપ્રીલ-૨૦૧૫ માં ગુજરાત સરકારે સચિવાલયના ઓફીસ આસીસ્ટન્ટ, વર્ગ-૩, ની ૨૦૦ જગ્યાની કરેલી ભરતીના આંકડા ગૌણ સેવાની વેબસાઇટ પરની નીચેની લીન્ક – http://gsssb.gujarat.gov.in/images/Selection_list_39-201415.pdf – પરથી લેવામાં આવ્યા છે. તથા  પત્રકમાં કોલમ (૩) ની વિગતો ભરતીની જાહેરાત ક્રમાંકઃ જા.ક્ર.૩૯/૨૦૧૪૧૫, તા.૩૦-૦૯-૨૦૧૪, પરથી લેવામાં આવ્યા છે. એ રીતે નીચેનું ટેબલ -૨ નું અવલોકન કરવુુ.
ટેબલ – ૨

1. કોલમ (૩) માં દર્શાવેલ ભરવાપાત્ર ખાલી જગ્યાની સામે કોલમ (૪) માં ખરેખર નોકરી મેળવનારા ઉમેદવારોની સરખામણી કરતા,

2. SC ની ૧૪ જગ્યા સામે ૧૯ ઉમેદવારોએ એટલે કે, પાંચ વધુ ઉમેદવારોએ નોકરી મેળવી.

3. ST ની ૩૦ જગ્યા સામે ૩૦ ઉમેદવારોએ નોકરી મેળવી.

4. SEBC ની ૫૪ જગ્યા સામે ૧૦૩ ઉમેદવારોએ એટલે કે, વધારાના ૫૪ ઉમેદવારોએ નોકરી મેળવી.

5. General ને ફાળે જતી ૧૦૨ ખાલી જગ્યાની સામે માત્ર ૪૮ ઉમેદવારોએ નોકરી મેળવી, એટલે કે, પ૪ જેટલા ઓછા ઉમેદવારોએ નોકરી મેળવી.

        આ રીતે અનામત કક્ષાના ઉમેદવારોની બાબતમાં બંને પ્રકારના (MRC અને પ્યોર અનામતની લઘુત્તમ લાયકીગુણથી પસંદ થનારા) ઉમેદવારોની સંખ્યા ભેગી થઇને સામાન્યપણે ઘણાં વર્ષોથી ઘણી ભરતીઓમાં વધારે હોઇ શકે છે. કારણ કે, પહેલાં કરતાં શિક્ષણ, જાગૃતિ અને સવલતોનો વ્યાપ ઘણો વધ્યો છે અને બેરોજગાર નોકરીવાંચ્છુ યુવાનોની સંખ્યામાં અ-સાધારણ વધારો થયો છે. આ બે પ્રકારના ઉમેદવારોની સંખ્યાની ટકાવારી ક્યારેક તો ૭૦ થી ૭૫ % સુધી પણ જતી હોઇ શકે. ભરતી ઉપર તેની સીધી પારિણામિક અસર એવી ઉપજે કે,

1. વસતીની દૃષ્ટિએ ભરતી/નિમણૂંક માટેની ઉપલબ્ધ ખાલી જગ્યાઓની સામે બિન-અનામત કક્ષાના અરજી કરનારા ઉમેદવારોનું પ્રમાણ અને ટકાવારી ઘણી ઉંચી હોવાની.

2. તેની સામે નોકરી મેળવતા બિન-અનામત કક્ષાના ઉમેદવારો સામાન્ય રીતે માત્ર ૨૫ થી 30 % હોવાના.

3. વસતીની દૃષ્ટિએ ભરતી/નિમણંક માટે ઉપલબ્ધ ખાલી જગ્યાઓની સામે અનામત કક્ષાના અરજી કરનારા ઉમેદવારોનું પ્રમાણ અને ટકાવારી સામાન્યપણે નીચી હોવાની.

4. તેની સામે નોકરી મેળવતા અનામત કક્ષાના ઉમેદવારો સામાન્ય રીતે માત્ર ૭૦ થી ૭૫ % હોય છે.

        આમ વિષમતા ઉભી થાય. ગળાકાપ સ્પર્ધા હોવાથી પણ નોકરીથી વંચિત રહી જનારાની મોટી સંખ્યા હોવાની. તેમજ અરજી કરનારા અનામત અને બિન-અનામત ઉમેદવારોની સંખ્યાની સામે અનામત કક્ષાના નોકરીથી વંચિત રહી જનારાબિન-અનામત ઉમેદવારોની સંખ્યા પણ મોટી હોવાની. આખી બાબતે અસંતોષ ઉભો થાય તેવી સ્વાભાવિક પરિસ્થિતી જ થાય તેવો સીનારીયો છે. અને હવે બધા બસ, અનામતની માંગણી કરી રહ્યા છે.

        બીજી બાજુ અનામતનો ઉમેદવાર જનરલ ઉમેદવારના ધારાધોરણમાં આવે તો તેને અનામતનો ઉમેદવાર ગણાતો નથી. અને તે નોકરીમાં લાગી જાય પછી પાછા અનામતના લાભ બઢતી અને બીજી બધી બાબતોમાં મળે જ…

હતાશાજનક અને ગુસ્સાત્મક રેલીઓ કરવાના બદલે વિચારવાના પ્રશ્નો

1. અનામત કક્ષાના ઉમેદવારો જનરલ ઉમેદવારના ધારાધોરણ મુજબ અમુક લેવલ પ્રાપ્ત કરી જ ચૂક્યો હોય જેઓને જનરલ ગણવામાં આવે છે તો પછી સંબંધિત અનામત કક્ષાના બીજા ઉમેદવારો શા માટે પસંદ કરવાના ? એમ કરવાથી તો, જનરલ ઉમેદવારોની જગ્યાઓ ઘટી જાય.

2. અનામત વર્ગોના ઉમેદવારો સ્પર્ધામાં ઉભા રહીને બિન-અનામતના ઉમેદવારોને હંફાવતા હોય તો, પછી પછાત કેવી રીતે કહી શકાય? તેવી જ્ઞાતિ-જાતિનો ઉદ્ધાર થઇ જ ગયો કહેવાય તો પછી નોકરીઓમાં શા માટે તેઓને વિશેષ અધિકાર ? એવો વિશેષ અધિકાર આપવાનો આધાર શો ? શો હેતુ ?

3. અનામતનો મૂળભુત હેતુ તો, જાહેર સેવાની નોકરીઓમાં ચોક્કસ વર્ગના ઉમેદવારોનું પ્રતિનિધિત્વ જળવાય એ છે, અને અનામતી ટકાવારી જે તે વર્ગની વસતીને આધારે નક્કી કરવામાં આવે છે. તેની સામે અરજી કરનારા ઉમેદવારોની સંખ્યા અને તેની સામે નોકરી મેળવનારા ઉમેદવારોની સંખ્યા જોતાં તો વિષમતા ઉભી થાય છે. પછી તો અનામત બંધ કરવી જોઇએ ને?

4. વસતીના આધારે પ્રતિનિધિત્વ હોવું જોઇએ તેવા ખ્યાલની જાળવણી બિન-અનામત ઉમેદવારો માટે પણ થવી જોઇએ ને? અહીંયા તો નીતિનો એટલે અંશે હ્રાસ થાય છે કે જે વધુમતી છે તેઓને ઓછી નોકરીઓ મળે છે અને સરખામણીમાં જે લઘુમતીમાં છે તેઓને વધુ નોકરીઓ મળે છે. આથી આ વિષમતા ઉભી ના થાય, એવી કોઇક નીતિ ઘડ શકાય કે કેમ? અને એ રીતે અનામતની નીતિ ઘડી શકાય?

5. વસતીની દૃષ્ટિએ જાહેર સેવાની નોકરીઓમાં અમુક વર્ગોને તેમની વસતીના પ્રમાણમાં નોકરીઓ મળવી જોઇએ; તે મૂળભુત ખ્યાલ અનામતનો છે. પણ આ તો એવો સીનારીયો થાય છે કે અનામતના વર્ગના જે ઉમેદવારો મેરીટમાં સરખામણીમાં ઉણા ઉતરતા હોય તેવા ઉતરતી કક્ષાના ઉમેદવારોને કોઇપણ ભોગે નોકરીઓ આપો જ આપો. મેરીટ સાથે બાંધછોડ કરીને જાહેર સેવાની નોકરીઓ અમુક વર્ગોને આપવી; તે કેટલું બધુ અન્યાયપૂર્ણ છે?

6. જાહેર સેવાની નોકરીઓ એ કોઇ બોડી બામણીનું ખેતર છે, કે મેરીટમાં નીચા હોય તેવા ઉમેદવારોથી જ તંત્ર ચલાવવાનું ? અમુક જ વર્ગના લોકો જાહેર સેવાની નોકરી મેળવે એવો સીનારીયો થાય તો ય ભલે પણ અનામત કેટલા અંશ સુધી લાગુ પાડવાની ?

7. મૂળભુત રીતે તો આઝાદી પછી અનામત માત્ર દશ વર્ષ સુધી જ લાગુ પાડવાની હતી. એટલે કે, અનામતનો સ્વીકાર કરનારાઓને આવી વિષમ પરિસ્થિતી સર્જાશે – એવો પૂર્વખ્યાલ હતો જ. તો પછી હવે ક્યાં સુધી ક્યારેક ધર્મ તો ક્યારેક જાતિને આધારે તૃષ્ટિકરણની નીતિ અપનાવીને મુત્સદીગીરીનું રાજકારણ આ દેશ રમ્યા કરશે? અનામતના મુદ્દે જાગેલો ભયંકર વા-વંટોળ બધાને અગમ્ય પરિણામો તરફ ખેંચી જાય ત્યાં સુધી?

8. દુનિયાના બીજા દેશોમાં ઘણાં વર્ષોથી જાહેર માહિતી અધિકારનો કાયદો અમલમાં હતો તે આપણા દેશમાં ૨૦૦૫ થી સ્વીકારાયો… તો જ્યારે ૨૧ મી સદી એશીયાની કહીને ભારત તેની નેતાગીરી લેવા તૈયાર હોય તો, ઘરઆંગણેના અનામતના મુદ્દે બીજા દેશોમાં શી સ્થિતી છે અને આપણે પ્રગતિશીલ ક્યારે બનીશું ? શું પછાત ગણાતી જાતિમાં તીવ્ર બુધ્ધિશાળી આંબેડકર જન્મ લે ત્યાં સુધી રાહ જોઇશું?

સ્માર્ટ વર્ક – RTI ના સહારે

        નિમણૂંક/ભરતી માટેની ખાલી જગ્યાઓની કેટેગરીવાઇઝ સંખ્યા અને તેની સામે કેટેગરીવાઇઝ ખરેખર નોકરી મેળવનારા ઉમેદવારોની સંખ્યાના આંકડા છેલ્લા દશ વર્ષમાં થયેલી બધી ભરતીઓના ભેગા કરવા જોઇએ અને નક્કર/સચોટ આંકડાકીય વિગતોના આધારે વિચારવું જોઇએ કેઃ-

1. સંવિધાનની સમાનતાની કલમોનો અપવાદ દૂર કરવાનું તાર્કીક છે?

2. પોત-પોતાની જ્ઞાતિ માટે અનામતની માંગણી કરવાનું તાર્કીક છે? 

વેદમાં પ્રયોજાયેલી એક પ્રાર્થનાઃ

હે પ્રભુ, અમને સર્વ દિશાઓમાંથી સારા અને શ્રેષ્ઠ વિચારો અને મનમાં ઉજાસ પ્રાપ્ત થાઓ..

*&*&**&*&*&*&*&*&*&